Kamptekeningen van Henri Pieck (1895-1972)

Kort na de oorlog verscheen in Nederland een fraai verzorgde uitgave met losse tekeningen in een map, gemaakt door de ex-Buchenwaldgevangene Henri (Han) Pieck. Het zijn indrukwekkende en aangrijpende impressies. Onverholen worden de erbarmelijke omstandigheden van het kamp in beeld gebracht. Veel van deze tekeningen heeft Han Pieck direct na de oorlog uitgewerkt van schetsen die hij heimelijk in het kamp heeft gemaakt. De originele tekeningen zijn na zijn dood ondergebracht bij het Nationaal Oorlogs- en Verzetsmuseum Overloon.

Passie voor tekenen

Henri Pieck geboren in 1895, legde evenals zijn tweelingbroer Anton van jongs af aan grote belangstelling aan de dag voor tekenen. Op 14-jarige leeftijd behaalde Henri Pieck samen met zijn broer Anton de lagere akte tekenen. Drie jaar later slaagden ze voor de middelbare akte. Daarna voltooide Henri Pieck een vervolgopleiding aan de Amsterdamse Academie voor Beeldende Kunsten. Broer Anton zou na de oorlog grote bekendheid krijgen door zijn romantische winterschilderingen en als ontwerper van de Efteling.
Henri specialiseerde zich vooral als reclametekenaar en boekillustrator. Tientallen, vooral kinder-, meest meisjesboeken illustreerde hij.

Het communisme

In de jaren twintig raakte Pieck verzeild in communistische kringen. Hij tekende voor het communistische dagblad ‘De Tribune’ en ook voor uitgaven van de ‘Roode Hulp’.
Omstreeks 1930 ging Pieck voor de geheime dienst van de Sovjet-Unie werken. Waarschijnlijk begon hij met kleine opdrachten en ontwikkelde dat werk zich tot een fulltime agentschap. Als spion verrichtte Pieck veel koeriersdiensten. Begin jaren dertig verhuisde hij naar Genève en nam zijn beroep als schilder weer op, maar dat gebeurde vooral als dekmantel. Intussen vergaarde Pieck voor de Sovjet-Unie informatie bij de internationale diplomaten van de Volkerenbond. Voor zijn ‘werk’ reisde hij veel.

Teruggekeerd in Nederland was hij bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog een prominent lid van de communistische verzetsorganisatie De Vonk in Den Haag. Illegale bladen als ‘De Waarheid’ en ‘De Vonk’ werden in zijn atelier in de Heerenstraat in Rijswijk gestencild. Op 9 juni 1941 werd hij gearresteerd en overgebracht naar de Strafgevangenis in Scheveningen, beter bekend als ‘Oranjehotel’, waar hij tot maart 1942 verbleef. Via kamp Amersfoort is Pieck daarna naar Buchenwald afgevoerd.

In Buchenwald

In kamp Buchenwald maakte Henri Pieck namens de Nederlandse communisten deel uit van de leiding van een ondergrondse communistische organisatie. Deze organisatie wist het leed van de gevangenen aanmerkelijk te verlichten en Pieck was daarbij met zijn optimistische geaardheid een grote steun. Zijn tekentalent was hem behulpzaam bij het overleven. In de expositieruimte van de gedenkplaats Buchenwald zijn schilderingen van Henri Pieck te zien, die hij op verzoek van de kampautoriteiten destijds heeft gemaakt. Voorts was het zijn geluk dat de kampleiding niets wist van zijn vooroorlogse spionageactiviteiten voor de Sovet-Unie.
Direct na de bevrijding was Henri Pieck een belangrijk lid van het internationale comité van de ex-gevangenen en was hij vertegenwoordiger voor de Nederlandse ex-gevangenen tot ze gerepatrieerd werden.

Na de oorlog

Omstreeks 1950 ging de lichamelijke gesteldheid van Pieck achteruit. Tot werken was hij steeds minder in staat. Ook zijn hartstocht voor het communisme verdween. Toen in 1956 Russische tanks de Hongaarse opstand neersloegen hing hij in zijn tuin de vlag halfstok. Henri Pieck overleed in 1972. Pas in 1989 werden Piecks vooroorlogse spionageactiviteiten bekend. Zelfs zijn tweelingbroer had er niets van geweten.
Met zijn tekeningen van Buchenwald heeft Henri Pieck de indrukken van hem zelf en zijn medegevangenen voor altijd onuitwisbaar gemaakt.

Bron: I. Cornelissen, De GPOe op de Overtoom (Amsterdam 1989) en het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland (BWSA), http://www.iisg.nl/bwsa/